Save Our Souls

Zoals het Jaarprogramma van 2018 ‘Things’ een reactie was op de steeds vrijere interpretatie van ‘toegepast ontwerp’ is het thema ook dit keer een reactie op actuele ontwikkelingen: design is van oorsprong een dienend vakgebied, maar niet gespeend van grootse ideeën of utopische vergezichten. Stromingen als het Bauhaus poogden met design ‘betere mensen’ te maken: als de behoeften van mensen vervuld werden door goede, betaalbare producten te ontwerpen – geschikt voor massaproductie en met eenvoudige constructies van vernieuwende materialen – zouden zij vanzelf meer solidair en gelukkiger worden. Een aantal decennia heeft de designwereld echter moreel weinig impact gehad: vooral in begin van deze eeuw was ‘design’ een toverwoord waarmee alles opgeleukt kon worden en designers rocksterren die een hele persoonlijkheidscultus rond zichzelf en hun zeer individualistische ontwerpstijl creëerden.

Maar er is een kentering gaande: de wereld staat voor grote problemen - zoals een klimaat-, financiële- en vluchtelingencrisis - en er lijkt een voorzichtige verandering in het vakgebied te komen. Al is de focus nu vaak ‘duurzamere spullen produceren’ in plaats van creatief talent voor een radicaal nieuw doel in te zetten. Maar kan ontwerp een rol spelen bij het oplossen van wereldproblemen? En kan andersom de focus op deze echte wereld ook helpen de reputatie van het vakgebied te verbeteren? Dit maakt het thema tweeledig: ‘red de wereld’ maar ook ‘red de ontwerper’.

Deze uitgangspunten en de input die OPA uit het werkveld kreeg binnen OPA’s Programmaraad vormen de basis voor de uitwerking van het programma voor 2019. Aan de hand van concrete thema’s als zorg, milieu of identiteit bespreken we actuele ontwikkelingen op het gebied van toegepast ontwerp.

Mooimakers

Rode draad door het jaar heen is de vraag: wie zijn de huidige mooimakers? ‘Goed’ ontwerp heeft in deze tijd een andere betekenis gekregen: niet alleen goed functionerend in de klassieke zin maar goed functionerend binnen het systeem van people, planet & profit. Maar wat is de rol van esthetiek binnen dit kader? Kan mooi nog over visuele aspecten gaan of is mooi een ander woord voor ‘goed’ geworden?

We onderzoeken of je als ontwerper een keuze moet maken en waar die dan op gebaseerd moet zijn. We kijken daarbij naar algemene tendensen en specifieke ontwikkelingen in elk vakgebied.

Change agents

Een belangrijk aspect van Save Our Souls is de rol van de ontwerper. Het werkveld verandert. Er is sprake van dematerialisatie - meer proberen te bereiken met minder materiaal - en de opkomst van service design: het ontwerpen van diensten of praktische product- dienstcombinaties. Wat betekent dit voor de ontwerper als toegepast vormgever?

Verwordt een ontwerper meer en meer tot een ‘change agent’ – de eigenwijs die in weerwil van de vastgeroeste ideeën van beursgenoteerde bedrijven en politici veranderingen kan bewerkstelligen? Iemand die met ‘design thinking’ niet alleen objecten of beelden maar ook systemen of organisaties kan vormgeven? Of met storytelling de maatschappij voorbereid op toekomstige ontwikkelingen op het gebied van technologie en de bijbehorende etische vraagstukken? Is de huidige ontwerper een losoof of geëngageerd activist?

Externe experts

OPA gaat door middel van het jaarprogramma op onderzoek uit en probeert aan de hand van de avonden waarbinnen verschillende thema’s worden belicht het jaarthema te duiden. Hierbij komt aan bod hoe verschillende ontwerpers met de vraagstukken van deze tijd omgaan.

Maar OPA wil ook juist over de grenzen van vormgeving heen kijken: binnen het jaarprogramma is nadrukkelijk gekeken naar de verbinding die vormgeving heeft met vakgebieden die juist net buiten het domein van de vormgeving liggen. OPA is van mening dat de veranderingen binnen het vakgebied niet alleen zijn te duiden vanuit het vakgebied zelf maar ook vragen om een programma waar ruimte is voor wetenschappers, journalisten en filosofen.

Save Our Souls.pdf