Ik geloof dat mode altijd over het lichaam gaat. Hoe invloedrijk het paradigma van vluchtige trend logica ook lijkt: middenin mode vind je altijd een kledingstuk in contact met een lichaam [1]. We hebben mode nodig om ons lichaam te bedekken, maar gebruiken mode ook om te communiceren hoe we ons voelen in ons lichaam. Het dient als een tool voor het vinden van vrijheid van identiteit en expressie, en zorgt voor verbinding met lichamen die hetzelfde voelen [2].
“I place my hands in my waist, making sure to position my fingers as gracefully as their flexibility allows. My arms are angled, the points of my elbows pushed outwards, creating two triangles at either side of my waist. My shoulders go forward and my body moves into a hunched stance, my belly caving inwards.”
“I stand on my toes, contracting the muscles of my calves and upper legs. My groin is thrusted forward as I bend my upper body backwards, while remaining in my hunched position, putting emphasis on the smallness of my waist. I twist my shoulders towards the camera and put most of my weight on one leg, creating a diagonal line in my shoulders and a twist in my silhouette. I tilt my head backwards, raising my chin, without gazing too cockily into the camera: even though I am there, my sole purpose is to be looked at, as a beautiful, elegant object.”
"Plot twist: my legs start trembling, my toes hurt, I have to lean against the wall - my back is cramping up, my shoulders feel stiff - my foot slips, I loose my balance, I fall. The absurdity: moving and positioning one’s body in a way that only causes discomfort and imbalance.”
Bovenstaande ‘navertelling’ is gebaseerd op een re-enactment van een pose uit Vogue Paris, uit de November 2009 issue. Het ‘na-poseren' van de modieuze afbeelding met mijn eigen, niet-modieuze lichaam is een belangrijk onderdeel van mijn praktijk als artistic en embodied researcher. In deze praktijk kom ik in opstand tegen een modesysteem wat zich vasthoudt aan rigide, binaire gender codes, en de kracht en het belang van het lichaam wat zich in haar midden bevindt ontkent.
De bevrijdende rol die mode kan spelen wordt duidelijk in het debat rondom gender-binair denken. Veel mensen - waaronder ikzelf - die worstelen met de codes van wat het betekent om 'mannelijk' of 'vrouwelijk' te zijn, gebruiken mode om een identiteit vorm te geven buiten de maatschappelijke normen voor iemands veronderstelde gender. Hier ontstaat ook het grootste paradox. Terwijl mode veel mensen de kracht geeft hun lichaam te vormen, over hun identiteit te communiceren en in feite hun eigen betekenissen te creëren, schept het modesysteem [3] an sich ook haar eigen betekenissen, welke niet altijd dezelfde mate van vrijheid bij zich dragen.
Een van de belangrijkste spelers in dit modesysteem is het modetijdschrift. Het dient nog steeds als een van de grootste drijvers van trends. Het toont iedere maand wat nieuw en daardoor 'in' en 'uit' is. Vanaf de pagina’s van het modetijdschrift worden onze lichaam gedisciplineerd en geconditioneerd: niet alleen met betrekking tot hoe we ons kleden maar ook in hoe we onze lichamen bewegen en vormen. Waar de mode die we op onze lichamen dragen de verbinding van kledingstuk en 'vlees' nodig heeft, is de mode die getoond wordt in het modetijdschrift ver verwijderd van het lichaam [4].
Wanneer je een modetijdschrift leest is het heel moeilijk om een connectie te voelen met de lichamen die op de modieuze beelden getoond worden. Alles wat een lichaam een lichaam maakt, namelijk gevoel, sensitiviteit en 'vlees', is verwijderd. Het enige wat overblijft zijn perfect gestileerde objecten van lifestyle propaganda: objecten die tonen wat het zou moeten betekenen om een verleidelijke en passieve hyper-vrouw te zijn, en respectievelijk een dominante en actieve hyper-man. Deze objecten vertellen ons exact hoe we ons moeten bewegen en poseren om modieus te zijn: ze dwingen ons om onze lichamen te veranderen en verdraaien om modieuze betekenissen te volgen.
De vergaande invloed van deze objecten werd duidelijk tijdens de 'group re-enactment' tijdens het Genderbenders evenement afgelopen juni. De aanwezigen ondervonden hoe ingewikkeld het kan zijn om deze modieuze poses aan te nemen, en ook wat voor invloed het kan hebben op je lichaam. Een modieus en elegant lichaam staat gelijk aan een broos en zwak lichaam.
Het is tegen dit idee dat ik me het meest wil verzetten. We moeten zeggenschap terugnemen over het disciplinerend mode-beeld, en de manier veranderen waarop het modetijdschrift het lichaam behandelt en afbeeldt. Het terugnemen van dit zeggenschap houdt in dat we de hyper-gestileerde en geobjectiveerde aard van lichamen in het modetijdschrift moeten gaan bevragen. Deze lichamen moeten weer 'vleselijk' worden; we moeten weer het gevoel krijgen dat we ze kunnen aanraken. Ik geloof dat door de directe inzet van het lichaam bij het consumeren, produceren en analyseren van modebeeld het lichaam in dit beeld (en dus in het modetijdschrift) opnieuw geconfigureerd kan worden. De waarde van het 'voelen' van het beeld moet benadrukt worden - “I challenge you to make sense of the imagery using your body as a tool.”
Naast modieus beeld kan de inzet van het lichaam ook doorgetrokken worden naar andere domeinen binnen het modesysteem, waarvan een van de belangrijkste het mode-onderwijs is. Ik ben ervan overtuigd dat de kracht van mode opnieuw tot leven kan komen, als de nieuwste generatie ontwerpers de potentie van hun eigen lichamelijke ervaringen gaat inzien.
[1] In haar publicatie The Fashioned Body - Fashion, Dress and Modern Social Theory, Joanne Entwistle stelt dat mode “is about bodies: it is produced, promoted and worn by bodies. It is the body that fashion speaks to and it is the body that must be dressed in almost all social encounters.” (2000: 1) Ze gaat hierop verder foot te zeggen dat omdat wij altijd genoodzaakt zijn ons te kleden, “dress or adornment is one of the means by which bodies are are made social and given meaning and identity.” (Ibid.: 7)
[2] In her doctorale scriptie More Than Meets the Eye - Dutch Fashion, Identity and New Materialism, Daniëlle Bruggeman stelt dat “as many contemporary scholars argue, fashion’s material tools, dressing the physical body, are essential to the formation of identity.” (2014: 38) Ze stipt aan dat we echter mode niet als de meest belangrijke invloed op identiteit moeten zien (Ibid.: 39), aangezien “that would suggest that every aspect of identity can simply be affected by fashion.” In het werk bespreekt Bruggeman de notie van kleden als een “embodied practice”, wat zij ziet als “an important development towards moving away from a mere discursive focus on fashion and identity.” (Ibid.: 39)
[3] Met het modesysteem bedoel ik het verbonden netwerk van actoren dat besluit wat het betekent om 'in fashion' te zijn. Dit netwerk bestaat uit merken, kledingproducenten, retailers, modetijdschriften, designers, Fashion Weeks en ook instituten voor mode-onderwijs.
[4] Tegenwoordig staan modetijdschriften vol met pagina’s waarop geen enkel lichaam te zien is. Op onder andere shopping-pagina’s vind je rijen kledingstukken zonder de lichamen die ze moeten dragen.
Chet Bugter rondde de ArtEZ Master Fashion Strategy af en verzet zich tegen een modesysteem dat vasthoudt aan strikte binaire gender-indelingen. Hij stelt nieuwe perspectieven voor op het modesysteem, met als doel dit systeem meer geïntegreerd, divers en inclusief te maken. Hij schreef dit manifest naar aanleiding van zijn presentatie op de OPA-avond Genderbenders.
