The system

Bij het artikel van The system maakten wij het beeldessay On the road again. On the road again is een alternatieve kaart van onze directe omgeving. Tijdens de corona crisis zijn wij teruggeworpen op onze eigen omgeving. Geen verre reizen, geen onbekende oorden, het dwingt ons om te zoeken naar nieuwe mogelijkheden en perspectieven van onze huidige omgeving. On the road again is een kaart van alle wegen in onze directe omgeving die niet zijn gedocumenteerd op Google Street View.

Zou het handig zijn om een auto te kunnen kantelen zodat hij minder parkeerruimte inneemt? Kopen mensen vaker lokaal eten wanneer de supermarkt wordt geordend op volgorde van de herkomst van het voedsel? Bestaan er lasagnebladen die even groot zijn als ovenschalen? Wat gebeurt er als fietsers altijd voorrang krijgen op auto’s? Moet je op vleesverpakkingen dezelfde waarschuwingen zetten als op rookwaren?

Hoe kan je stilstaan terwijl iedereen wil rijden? Als kind bedacht ik een systeem dat dé oplossing bood voor het fileprobleem. Een grootschalig nationaal-toeter-systeem langs de Nederlandse snelwegen. Eenmaal toeteren, iedereen begint te rijden, kinderlogica, het probleem opgelost.

Inmiddels begrijp ik uiteraard dat systemen niet werken bij gratie van de intentie. Dat de werking van een systeem voorbij kan gaan aan zijn oorspronkelijk doel en een eigen leven kan leiden. Maar ik zie dat we ook een heilig geloof hebben in onze systemen. Too big to fail noemden wij dat tijdens de kredietcrisis van 2007/2008. Nu meer dan een decennia na het begin van de kredietcrisis zoeken we met artificiële intelligentie juist bewust naar systemen die een eigen leven gaan leiden. Een zoektocht en tweestrijd tussen de intentie en de uitkomst. Het maakt de ontwerper zowel overbodig als de grote schepper, zowel Too big to fail als niet-vitaal.

Als ontwerper of maker lijken wij slecht om te kunnen gaan met de onmogelijkheid van het zelf kunnen vormgeven of hervormen van systemen. Dat onvermogen zorgt ervoor dat ons hoofd zich de hele dag vult met alternatieven, perspectieven en systemen. Zoals de vraagstukken waar wij mee begonnen. Een ontwerpmentaliteit, creativiteit, hoe je het ook noemt, het wordt vaak genoemd als antwoord op welke crisis dan ook.

In 2012 bezocht ik een tentoonstelling in Z33 met de wonderschone titel Mind the system find the gap. Eén van de kunstwerken was 3 Point Turn van Simon Gush: een ‘stunt’-performance waarbij een minibus op één van de drukste kruispunten van Johannesburg een driepuntsdraai maakt. Het resultaat, binnen enkele minuten zijn alle omliggende straten compleet verstopt. De straten van Johannesburg lijken op het eerste oog soms chaotisch. Deze performance legt met één ingreep een geolied systeem vast.

Creativiteit als oplossing, het wordt de afgelopen weken vaak geopperd. Betekent dit indirect de ontwerpers en makers als verlossers? Het voelt als een oproep aan ons als creatieve sector. Maar het systeem staat stil, ook voor ons, als een file staan we vast terwijl iedereen vooruit wil. De crisis en de claim dat creativiteit onze verlosser zal zijn, roept vragen op.

Even denk ik terug aan het nationale-toeter-systeem en terwijl mij dat destijds de perfecte oplossing leek, hoop ik dat we deze keer niet zomaar weer in beweging komen in het post-corona tijdperk. Na de kredietcrisis bleek de veerkracht van vertrouwde systemen enorm, binnen no-time zaten we op dezelfde wegen. Na crisis volgt herstel en ik hoop dat sommige van ons ervoor kiezen om een 3 Point Turn te maken, een kleine afslag nemen, een olifantenpaadje, wat dan ook.

Dat wij, als creatieve sector daarin de rol van de verlosser kunnen waarmaken lijkt mij een rijkelijke zelfoverschatting. Het coronavirus laat ons zien dat niet alles is vorm te geven en dat er soms geen short-cuts bestaan. Maar dat ontslaat ons niet van de vraag wat wij kunnen betekenen. Ik hoop dat wij hierna samen herstarten met een ontwerpmentalitiet, geen systeem Too big to fail, ruimte voor nieuwe perspectieven.

Mind the system find the gap.