Een Goed Ding

Op de laatste dag van het Fashion + Design Festival Arnhem - hét jaarlijks terugkerende stadsfestival waar mode, design, kunst en cultuur met elkaar versmelten - organiseerde OPA in het voormalige V&D-pand aan het Johnny van Doornplein de avond Een Goed Ding. Een avond over succesvolle Arnhemse ontwerpen. De Arnhemse makers presenteerden vanuit verschillende disciplines hun eigen ‘ding’ en werden vervolgens door mij ondervraagd hierover. Deze lokale talenten, die hun sporen al ruim verdiend hebben, waren:

Erik Stehmann van Studio Erik Stehmann
Hilmer Thijs van Studio Hands
Ineke Hans van Studio Ineke Hans
Reinder Schmidt van Studio Ryn 
Erik Vos van Het Lab
Richard Vijgen van Studio Richard Vijgen
Floris Schoonderbeek van Studio Floris Schoonderbeek & Weltevree

Voor mij, als moderator, was het een bijzondere eer om deze avond te mogen voorzitten en op een bepaalde manier ‘back to the future’: mijn wortels liggen in Arnhem, als kind ging ik aan de hand van mijn ouders regelmatig naar exposities, het - toen nog - gemeente Museum Arnhem en speelde ik in ateliers van bevriende kunstenaars. Na jaren te hebben uitgevlogen was deze avond voor mij een ideale manier om weer kennis te maken met het brede aanbod van de zeer talentvolle Arnhemse kunst- en ontwerp-scene.

De ruimte van het voormalige V&D pand was nu ingericht met een breed scala aan bijzondere Arnhemse ontwerpen maar als kind vond ik het bijzondere aan de V&D dat er, ter hoogte van de lift, een volledig geautomatiseerde softijsmachine stond. Voor een gulden kreeg je een hoorntje precies afgemeten vol. Voor mij was dat een heel ‘goed ding’. Op de avond van Een Goed Ding zou ik op deze plek opnieuw verbaasd worden door de vakkundig en inspirerende ‘dingen’ van de ontwerpers. Aan de hand van zeven korte portretten van de ontwerpers zal ik proberen een beeld te schetsen voor hen die er niet bij konden zijn.

Als eerst kwam productdesigner Erik Stehmann met zijn DOG Scratchpost for cats aan bod. Design is voor Erik ‘speelgoed voor volwassenen’: “Spelen is heerlijk, en veel speelgoed hebben is geweldig.” Typerend is zijn continue zoektocht naar nieuwe mogelijkheden en applicaties op basis van techniek en materialen die uiteindelijk tot nieuwe producten leiden. Zoals zijn Scratchdog, een krabpaal in de vorm van een hond, die tot stand kwam door een flauwe grap. Als je een kat hebt moet je je meubels beschermen, “…maar die krabpalen zijn zo spuuglelijk”, dat hij bedacht dat het leuk was om er zelf één te maken in de vorm van een hond. 

Om een plastic vorm wikkelde hij met eigen hand honderden meters sisal touw. Hij gooide een plaatje hiervan op Facebook en het werd een hype. Het nam zo'n vlucht dat hij het in eerste instantie financieel niet aankon: hij verkocht er twee en maakte van het geld vier stuks en zo is hij blijven verdubbelen. Zijn liefde voor katten uitte zich ook in een ander object, niet getoond tijdens deze avond: beroemde schilderijen geprint op een soort matten, de Copy Cat Scratchers.

Mocht je de kans krijgt om naar zijn studio in HE op Industriepark Kleefse Waard te kunnen komen dan zou ik dat zeker niet nalaten, want je wordt acuut vrolijk van de werkplaats en deze wonderlijke uitvinder. En Erik Stehmann staat niet stil: nieuw van zijn hand is een pijltjesblaasbuis. Normaal van pvc, maar nu van 24-karaats goud en met een aansluiting voor een compressor zodat je niet meer zelf hoeft te blazen. Ik bedoel maar. Wat mij betreft zijn nieuwe ‘Een Goed Ding’! Wil je meer weten over zijn werk, of heb je last van je kat die je bank kapot krabt? Ga dan naar z’n site erikstehmann.nl

Hilmer Thijs van Studio Hands, de volgende spreker, heeft een meer conceptuele benadering van design. Voor hem betekent dit eenvoudig dat elk project begint met, en draait om één solide idee, dat zowel inhoudelijk als in vorm weerspiegeld moet worden. Hij houdt ervan dingen helder en eenvoudig te houden. Elk project is voor hem een kans om te experimenteren en een manier om voorbij de grenzen te gaan.

Studio Hands werd door opdrachtgever Innovatiefabriek Arnhem gevraagd voor de huisstijl van het festival Innovate Arnhem: een visuele identiteit - een logo, typografie - en een campagne met een website, posters, billboards, flyers en social media communicatie. Inmiddels denken zij nu ook op strategisch niveau mee mee het festival.

Bijzonder aan het gesprek met Hilmer was dat hij zich voornamelijk wilde richten op zijn ontwikkeling als ontwerper. Hij zag zichzelf als een ‘goed ding’ waarmee hij aan de aanwezige ontwerpers wilde laten zien dat je niet alleen zelf groeit als ontwerper maar dat je ook door heel actief mee te denken met de opdrachtgever deze op een andere manier naar het eigen product kan laten kijken en je zo op die manier samen groeit. In eerste instantie was de opdracht voor Innovate ‘ontwerp een logo en klaar’. Maar door als creatieveling mee te denken creëerde hij kansen voor Studio Hands met als resultaat dat zij uiteindelijk ook mee gingen denken over merkidentiteit en de strategie. De vormgeving moet ook aansluiten bij het verhaal, nietwaar?

Maar, hoe werk je samen met je opdrachtgever? Dat is de vraag. “Durf out of the box te denken”, was zijn advies, “verder dan wat aanvankelijk de opdracht was. Daarmee creëer je mogelijkheden en snijdt het mes aan te kanten.” Voor hem gaat het meer over verder denken dan ‘de klus’, je voegt op die manier waarde toe aan het merk en het concept. Het is ‘design as a service’. 

Jezelf als een ‘goed ding’ zien, vond ik al behoorlijk out of the box. Hopelijk vindt zijn manier van werken goede weerklank bij andere ontwerpers. Wil je meer weten of met hem nadenken over out of the box denken check dan hun site: studiohands.nl

De enige dame van de avond was productdesigner Ineke Hans, met een staat van dienst van hier tot Tokyo. In onze keukens staan vast haar bekende Garlic Crusher of Nutcracker van Royal VKB, en misschien ook wel haar prijswinnende 380 stoel voor Ahrend. Laatstgenoemde is de moderne versie van de beroemde Revolt stoel die Friso Kramer voor de Cirkel (nu Ahrend) maakte in 1953.

Tijdens deze avond kwam ze vertellen over de Economic Nutrition Labels voortgekomen uit haar uitnodiging in 2013 voor een project door de Fogo Island Inn in NewFoundland, Canada: ontwerp een serie houten binnen- en buitenmeubels die geproduceerd kan worden door de mensen van het eiland zelf.

Fogo Island Inn is een ontwerp van architect Todd Saunders, een hotel voor de bezoekers maar ook een plek voor de ‘locals’, met de functie van dorpshuis, waar ze bijeenkomsten kunnen organiseren. De meubels die Ineke Hans ontwierp werden uitgevoerd door de plaatselijke bevolking, met een rijke traditie. Bij de mannen in het eigenhandig bouwen van boten en het bewerken van koper, en bij de vrouwen in hand- en breiwerk. Al deze technieken werden gebruikt in de ontworpen meubels ontworpen: de mannen draaiden van lokaal gewonnen hout de poten en leuningen van de stoelen, banken en tafels en de vrouwen breidden de bekleding.

Voor Ineke was het erg belangrijk dat de collectie paste bij het eiland, haar geschiedenis en haar mensen: “De meubels werden tentoongesteld op het dakterras van het hotel. Het zijn lage tafels, stoelen en banken gemaakt van stevige houten planken die dieprood zijn geschilderd.”

In 2017 volgde een tweede project: Economic Nutrition Labels - labels die uitleggen wat de prijsopbouw van een meubelstuk is. Zo kan het publiek zien hoe er met deze meubelseries geïnvesteerd wordt in de lokale community. Een deel van het geld gaat naar het eiland, een deel naar NewFoundland en een deel naar Canada. Wat ik een eye-opener vond was dat er ook een heel klein percentage naar ‘de wereld’ gaat omdat er bijvoorbeeld een schroefje gekocht moet worden. Op deze manier wordt door haar inzichtelijk gemaakt hoe de geldstromen van het ontworpen product lopen. Alles over het werk van Ineke Hans is te vinden op haar site inekehans.com

Arnhem is de stad van de mode en daarom kwam natuurlijk ook fashion aan bod tijdens deze avond. Voor Studio Ryn was bij ons studio-manager Reinder Schmidt. En nee, de studio is niet naar hem vernoemd, maar natuurlijk naar de Rijn die ons Arnhemmers door de aderen stroomt. Studio RYN is ontstaan vanuit ideeën van Sjaak Hullekes en Sebastiaan Kramer  van Arnheim Fashion Group en is een samenwerkingsverband tussen educatie, verschillende culturele- en sociale partners en partners uit de mode-industrie. Het biedt MBO-leerlingen van het RijnIJssel een verlengde opleiding waarbij extra gemotiveerde leerlingen stage kunnen lopen binnen het productiebedrijf RYN Atelier. Hier wordt op kleine schaal kledingstukken vervaardigd voor een breed scala aan ontwerpers en modebedrijven. Hiermee komen de leerlingen in direct contact met de praktische kanten van de mode en leren ze het vak van dichtbij.

Het concept werkt tweeledig: zij komen op deze manier in aanraking met jonge ontwerpers waardoor er een boel mode door de vingers gaat met specifieke technieken, en de jonge ontwerpers kunnen voor een relatief klein bedrag laten produceren. Zelfs vanaf één stuk. Er wordt meegedacht over hoe het product in de markt te zetten en hoe het beter te kunnen ontwikkelen. Het idee is om in de toekomst werkgelegenheid te kunnen bieden. Na deze excellente leerroute kunnen studenten als alumni terecht bij het platform Ryn Collective, een onderdeel van Studio Ryn: “Er is namelijk een grote brug tussen MBO en HBO. Er is geen HBO die aansluit op het maken van mode. Het is de insteek om een uiteindelijk een soort MBO-master te zijn.”

Reinder had voor ons een jurk meegenomen uit de Collectie van Studio Ryn: het label Ryn Inspired. Met deze collectie proberen zij een brug te slaan tussen de twee Arnhemse mode-opleidingen van RijnIJssel en ArtEZ. Excellente leerlingen van het RijnIJssel en designstudenten van Artez werken samen om een nieuwe collectie te ontwikkelen, geïnspireerd op de Collectie Arnhem van de derdejaars studenten Artez maar dan commercieel en goed te produceren. Er mag met deze collectie winst gemaakt worden, wat met producten van Collectie Arnhem niet kan. Op deze manier houdt Studio Ryn het talent in Arnhem en zorgt voor een prachtige betaalbare collectie.

Wil je meer weten over het geweldig werk wat zij doen voor jonge excellente kleermakers, je werk door Studio Ryn laten uitvoeren of meer over hun label RYN INSPIRED met betaalbare mode? Check hun site studioryn.nl

De primeur van de avond werd gegeven door grafisch ontwerper Erik Vos. Hij vormt samen met Josee Langen grafisch bureau Het Lab. Zij ontwierpen o.a. de huisstijl voor het gebouw Rozet – waar de de bibliotheek, het kunstbedrijf, de volksuniversiteit en het erfgoed centrum in gevestigd zijn. Vijf jaar geleden werd het gebouw, ontworpen door Neutelings Riedijk, geopend door Prinses Beatrix. Het Lab maakte o.a. een transparante, fonkelende versie van het rozet  - een ontwerp van de  grafisch ontwerpers van Catalogtree - dat in honderdtallen in de gevel is verwerkt. Zij vatten dit rozet in een ‘venster’ waardoor het logo de kleur aanneemt van de ondergrond waar het op geplaatst is. Hierdoor ontstaat een fascinerende kijk op alle facetten van de gebruikers van het pand. Daarnaast ontwierp Het Lab ook de toonkasten langs de trap en het bedrijfsuniform - een kleurige sjaal - in samenwerking met Mechtild Kets.

Nu hebben ze een ander goed ding verbonden met Arnhem ontworpen: Erik Vos presenteerde als primeur de nieuwe huisstijl van de Eusbiuskerk! De kerk was op zoek naar een identiteit, die de nieuwe functie van het gebouw moet weergeven. De kerk wordt nu ingezet voor feesten, partijen, beurzen en conferenties. “Er is niks zo moeilijk als een makkelijk logo ontwerpen, kijk naar NIKE en APPLE”, zei Erik. Hij zocht naar een huisstijl die zich gedraagt als een allemansvriend, zoals ook de kerk nu. “Het is een raar bouwwerk en hoe vertaal je dat naar het logo?”, was de vraag. En de huisstijl moet zich als een kameleon kunnen gedragen want deze wordt straks door iedereen gebruikt. Een belangrijk onderdeel is het speciaal ontworpen lettertype: de - hoe kan het ook anders -  Eusebius. Waarbij het Font Square verwijst naar het plein en het Font Ronde naar de gotische vormen van de kerk. Dit font kan net als de ruimtes in de kerk van gedaante veranderen en met het lettertype kunnen letterlijk de vormen van de markante toren gevormd worden.

Het is heel herkenbaar, benoembaar en bruikbaar op briefpapier, de sloven van het horecapersoneel en de website. Als blijk van dank mocht hij de dag na de presentatie een luchtboogbeeld uit de kerk adopteren.

De luchtboog is in de jaren 50 geplaatst. Er is toen heel bewust voor gekozen de kerk weer op te bouwen als symbool voor de wederopbouw van Arnhem. De beelden op deze boog dienen ter decoratie, maar hebben ook een praktisch nut. Ze moeten de bogen verzwaren. Door erosie zijn de turfstenen beelden niet meer in optimale staat. Ze zijn verwijderd en opgeslagen. De luchtboog-beelden werden gekopieerd waarbij de krachtige Wederopbouwbeelden weer in ere worden hersteld. De beelden passen in thema’s als Ark van Noach, Apocalyps, De Apostelen, De Ondeugden, Verkondiging van het Evangelie en het Laatste Oordeel. Overwogen wordt om een aantal beelden volledig nieuw te ontwerpen met als thema ‘Bridge tot the Future’. Het Lab koos de man met de uil. En eigenlijk is het volgens Erik een vrouw. Een mooie verwijzing naar de samenwerking binnen het bureau. Heb je een icoon dat een huisstijl nodig heeft en ben je benieuwd naar de nieuwe huisstijl voor De Eusebius? Check hetlab.nl

En van de geschiedenis doken we de toekomst in aan de hand van interaction designer Richard Vijgen en zijn app White Spots. “Studio Richard Vijgen is een ontwerpbureau voor hedendaagse informatiecultuur. Vijgen onderzoekt nieuwe strategieën om ‘big stories in big data’ te vinden. Hoewel zijn werk diep geworteld is in het digitale domein, zoekt hij altijd de verbinding met fysieke en sociale ruimtes.”, is te lezen op zijn website.  

Voor de documentaire van de VPRO Offline is the new Luxury werkte Richard samen met documentairemaker Bregtje van der Haak en kunstenaar Jacqueline Hassink aan het project White Spots: een zoektocht naar plekken waar geen mobiel netwerk of wifi-ontvangst is. Hij ontwierp hier een app voor waarmee je bijvoorbeeld een reis kunt maken naar White Spots in de buurt en video’s kunt zien over het leven ‘off the grid’.

Als je zijn app opent op je telefoon krijg je een letterlijk beeld van alle GSM-masten om ons heen. Het kraakt en knettert tussen de palen en wij zitten er middenin - een angstaanjagend beeld. De ‘aluminiumhoedjes’ hebben gelijk gekregen, zo lijkt het. Zijn doel is echter niet om een standpunt over de techniek te maken. “Dit is de wereld die we aan het maken zijn,” zegt hij, “door het zichtbaar te maken, kun je er iets van vinden.” Als je de getoonde informatie niet meer aankunt dan krijg je van de app de optie om er uit te ontsnappen, door op zoek te gaan naar een White Spot - een plek op de wereldwijde dekkingskaart zonder internet – en naar de vraag wat het betekent om (niet) verbonden te zijn. Als je een White Spot vindt in de app krijg je een filmpje te zien en kun je met een VR-bril rondkijken op die plek, zoals bijvoorbeeld bij de Amish.

In het zuidelijk halfrond hebben heel veel mensen geen toegang tot internet. Dat was voor Vijgen een inzicht: iedereen wil meedoen met de toekomst maar paradoxaal genoeg is een White Spot voor ons in het westen eigenlijk een luxe, die hij met deze app digitaliseert en zichtbaar maakt.

Met de app won hij de Dutch Design Award 2017 in de categorie Service & Systems – een categorie voor projecten met als doel de burger of de consument nieuwe inzichten te verschaffen, bewust te maken, te begeleiden of te informeren. Meer over zijn werk en de app White spots via zijn site richardvijgen.nl. En bekijk de documentaire Offline als Luxe van Bregtje van der Haak via VPRO Tegenlicht.

En last but, zeker, not least kwam productdesigner en een echt buitenmens Floris Schoonderbeek aan het woord. Zijn uitgangspunt bij het ontwerpen van zijn producten is ‘het bieden van oplossingen die bijdragen aan beleving, functionaliteit en duurzaamheid. Hij liet een licht schijnen op zijn ontwerp, de Guidelight: “De Guidelight is een draagbare lichtbron waarmee je je weg kunt zoeken en een plek kunt maken van je eindbestemming. De kop kun je draaien tot een werk- of sfeerverlichting. Eigenlijk is de Guidelight een energiezuinige zaklamp, bureaulamp en kaars in een – met een oplaadbare accu die aan te sluiten is op een zonnepaneel. Elke onverwachte plek kan met de Guidelight een tijdelijk thuis worden.”

Het was voor Floris zijn eerste technische product. Het ging hier om het produceren van duizendtallen die hij niet zelf in elkaar kon zetten, in tegenstelling tot zijn prijswinnende Dutchtub, het mobiele en houtgestookte buitenbad. Door wat hout te verzamelen en de tub te vullen met grond- of zeewater kun je overal genieten van een warm bad. Het eerste exemplaar bouwde hij zelf. Bijzonder aan het ontwerpproces, maar dat geldt eigenlijk voor alle ontwerpers, is dat hij veel aandacht besteedde aan elk klein detail. Zoals bijvoorbeeld het geluid van de schakelaar - het geluid is net zo specifiek als bijvoorbeeld de klik van een Zippo-aansteker of het geluid van een BMW-deur - maar ook met welke weerstand de lamp in het bolletje draait. Vanuit zijn studio ontwikkelt hij concepten, producten en (kunst)projecten. Hij heeft niet zozeer een handschrift in vormgeving maar een mentaliteit waarmee hij projecten benadert: hij schrijft een ‘scenario’ voor een activiteit of plek, en ontwerpt dan een oplossing voor dat scenario.

Daarnaast heeft hij verschillende projecten en bedrijven waar hij zich aan verbindt. De Kleine Campus, waar zijn studio in zit, productlabel Weltevree, SchipperBosch. Ik wilde van hem weten hoe hij dat combineert en dit verbindt met zijn visie op ontwerpen. Met Weltevree wil hij mensen inspireren om de gevestigde ideeën rond welzijn en luxe te heroverwegen, ten gunste van een bewuster, socialer en rijker leven.

Met hun collectie streven ze naar een nieuwe definitie van kwaliteit; door ervaringen te creëren die je welzijn bevorderen. Elk product ontstaat uit een zekere noodzaak om mensen beter te kunnen bedienen dan met wat eerder beschikbaar was. Hun producten stimuleren je om je omgeving het hele jaar door te verkennen en deze op een nieuwe manier te gebruiken. Anders dan ontwerpers die eerst zich presenteren op bijvoorbeeld de Dutch Design Week, kan hij ontwerpen met de verkoop in gedachten: de marketing, hoe bied je het aan, wat mag het kosten? Hij heeft ook andere ontwerpers in het label zoals Erik Stehmann en Bertjan Pot.

Wil je ook een energiezuinig sfeerlicht, zaklamp, nachtlampje, werklicht of bureaulamp? De Guidelight van Floris Schoonderbeek is te koop via weltevree.eu. Voor meer informatie over de rest van zijn werk check florisschoonderbeek.com