Speculatief ontwerp en design fictie is een veld dat terrein wint binnen de huidige creatieve industrie. Ontwerpers van over de hele wereld houden zich hiermee bezig. Ieder op zijn of haar eigen manier, van puur poëtisch en filosofisch tot puur wetenschappelijk en alles daar tussenin. Tekstueel of fysiek. Deze avond maken we kennis met enkele ontwerpers die furore maken met hun eigen manier van denken en werken. Vier totaal verschillende benaderingen binnen het veld van speculatief design “The Big What If”.
 
Vivian Hartung is een onderzoekende ontwerpster met een zeer maatschappelijk betrokken instelling. Geïnspireerd door het nucleaire afschakelplan van België, verdiepte ze zich in hoe we in een samenleving omgaan met nucleaire energieopwekking en radioactiviteit. Wat weten we er eigenlijk vanaf? Hoe gaat de politiek ermee om? En wat zijn eigenlijk de risico’s? Ze ontdekte noodplannen voor nucleaire rampscenario’s, voorzorgsmaatregelen en hoe onbewust we vaak zijn van de risico’s van radioactiviteit. Binnen een straal van 100 km van nucleaire centrales krijgen mensen tot 40 jaar jodiumpillen toegediend die moeten beschermen tegen de gevolgen van radioactieve besmetting. Maar de rest van de mensen dan? Hoe klein is de kans op besmetting voor hen eigenlijk?
 
‘My Atomic Body’ is een project waarbij ze haar eerdere fascinatie voor algengroei combineerde met dit maatschappelijke thema. Ze ontdekte bijvoorbeeld dat algen makkelijk radioactieve stoffen en zware metalen opnemen. Een van de huidige wetenschappelijke toepassingen van algen is het onschadelijk maken van radioactief afval in de zee rond Fukushima, Japan. Hierop bedacht ze een collectie aan maatregelen tegen besmetting, zoals een tent die nat gehouden wordt door een sproeier, waardoor algengroei kan plaatsvinden. Een pak bestaande uit twee lagen, waartussen algen zijn opgenomen. Maar daarnaast bedacht ze ook een algendieet, dat toegepast kan worden in geval van besmetting, want met 100 gram algen per dag kun je je lichaam reinigen van radioactiviteit! Terwijl het publiek geniet van een handje vol algenpopcorn neemt ze met ons even de menukaart door. Algenlollies, algenpopcorn, algen yoghurtijs, algensiroop en veel meer heeft ze vastgelegd in een “kookboek”.
 
Haar werk is vooral bedoeld om het onderwerp bespreekbaar te maken; bewustwording. Als we de feiten beter kennen of geprikkeld worden ons te verdiepen kunnen we voor onszelf en onze veiligheid opkomen en kritisch zijn. Of zoals Isaac Monté het werk zou noemen: een “conversation piece”. Actuele thema’s in de maatschappij zijn voor hem eveneens vaak onderwerp voor zijn werk. Daarnaast heeft hij een fascinatie voor materiaalgebruik. Zo vertelt hij over hoe hij geobsedeerd raakte door het gedrag van vogels die sigarettenpeuken verzamelden om hun nesten van te bouwen. ”Nicotine houdt parasieten weg”, verklaart hij. Hierop maakte hij een vogelhuisje van sigarettenpeuken. Het is vooral ons gedrag waarmee hij ons wil confronteren. Zo blijkt ook uit een project waarbij hij aandacht geeft aan de hoeveelheid voedsel die wij weggooien; voedsel waarvoor dieren gekweekt en gefokt zijn. “Zijn deze dierenlevens dan voor niks geweest?” Monté verwerkte dit gegeven in een project en vertelt over een duister DIY proces van het wassen en doorspoelen van vlees, waarbij een transparant laagje cellulair materiaal over blijft (collageen). Hiermee maakte hij lampen, die hij zelfspottend vergelijkt met shoarmarollen.
 
‘The Art of Deception’ is zijn meest recente project, waarmee hij een Bio Art & Design Award in de wacht sleepte. In samenwerking met wetenschapster Toby Kiers werkte hij het project uit tot ontzagwekkende proporties, zowel conceptueel als esthetisch. Hij bevraagt onze persoonlijke definities van bezit en zelfbeschikking door dit te projecteren op ons lichaam. Schoonheid is iets wat wij mensen graag dragen. “Zodat andere dat kunnen zien, of juist voor onszelf?” Om hierop in te spelen kiest hij voor een hart. Het lichaamsdeel dat symbool staat voor verlangen. Ironisch genoeg binnenin ons lichaam en dus niet voor anderen zichtbaar. Monté en Kiers doken hiervoor samen in een onderzoek van bio-engineering en bio-hacking dat Isaac een serie speculatieve hartontwerpen opleverde. Getatoeëerd, met fluorescerende bloedvaten, de logo’s van je favoriete high fashion merken of een hart van steen met gouden bloedvaten, maakte hij naar de modellen van gedecellulariseerde varkensharten. Precies, “conversation pieces”.

Net als Isaac Monté houdt ook Bastiaan de Nennie zich bezig met de context van toepassing van nieuwe technologieën. En wel die van 3D tekenen, scannen en printen. Hij ziet deze technologie niet als een vervanger van, maar als een tool die net zo veel effect heeft als zijn pre-digitale voorgangers. Hij ziet de ontwikkeling van de 3D printer en tekensoftware als het alweer opnieuw uitvinden van het wiel. “Alsof het nieuwe steeds het oude moet vervangen.” In de plaats daarvan gebruikt Bastiaan de Nennie een 3D scantechniek om bestaande en gecomponeerde vormen in te scannen en ze vervolgens te vervormen met 3D georiënteerde ontwerpsoftware. “Een banaan blijft bestaan als je hem inscant.” Het resultaat zijn objecten van een sculpturale kwaliteit die met de intuïtie van een kunstenaarsgeest gecomponeerd zijn. “Die banaan heeft haar nodig.”
 
Bastiaan ziet de uitdaging om nog in het prille beginstadium ons de potentie te laten zien van deze nieuwe technologie. Zijn ontwerpmethode illustreert de tunnelvisie van de wetenschap, door een alternatieve context te bieden. Hij verbindt de digitale belevingswereld met de realiteit. Én hij doet een suggestie voor het plaatsen van 3D technologie in een artistiek ontwerpproces. Zijn verdere interesse gaat nu uit naar het verbinden van realiteiten, zoals de versmelting van virtuele realiteit en realiteit in ‘alternative reality’, ook bekend als ’mixed reality’ (MR).
 
Mike Thompson richtte samen met Susana Cámara Leret de ontwerpstudio Thought Collider op. Wat hen interesseert zijn duistere toekomst scenario’s. Vaak gaat het over lichamelijke gewaarwording. Er wordt samengewerkt met wetenschappers, om dialoog te creëren met (creatieven uit) verschillende disciplines.
 
‘Fatberg’ is een van hun meest recente projecten. Geïnspireerd door het absurde fenomeen van vetproppen die opstoppingen veroorzaakten in het Londense riool (specifiek die van Augustus 2013, die plaatsvond in een hoofdleiding tussen het kantoor van de Britse geheime dienst en het Parlementsgebouw). Dergelijke bijwerkingen van menselijke technologie vormen een belangrijke voedingsbodem voor hun werk. Ze willen op een sociale manier het gedrag en de gevolgen van een dergelijke Fatberg bespreken en bekritiseren. Thompson staat juist open voor het ontdekken van kwaliteiten en onverwachte schoonheden in dergelijke problemen. Hierdoor gaan we de materie beter begrijpen in de plaats van er een afkeer van te veroorzaken.
 
In een incubator maakte hij een eiland van gekookt vet. Druppeltje voor druppeltje voegde hij er meer aan toe, alsof het eiland een autonoom ding is, om zo de groeiende vetberg te doorgronden. Hoe gedraagt het vet zich en wat kunnen we ervan leren? De vetberg is open voor interpretatie en daarmee een object voor speculatie. Het project toerde lange tijd door het land van het ene evenement naar het andere. Op Dutch Design Week 2015 vierde het zijn eerste verjaardag, een groeiproces om te volgen dus!
 
The Institute for the Design of Tropical Disease” is een van hun andere projecten. Hiervoor onderzochten ze onder andere het gedrag van malariamuggen en ontdekte ze dat deze niet vlogen wanneer het regende. Het komt echter niet direct door de regen zelf, de muggen blijken ook vlak ervoor al te verdwijnen. Thompson onderzocht dit fenomeen in samenwerking met wetenschappers en vonden interessante reacties van muggen op geur. Een milde geur van regen leek de muggen juist aan te trekken, maar een sterke geur leek ze juist af te stoten. De resultaten van dit onderzoek liggen nog open en zijn nog niet geheel wetenschappelijk onderbouwd. Toch ontwierp hij naar aanleiding van dit onderzoek de ‘Rain Rain Go Away’, een automatische spray die korte intense shots van regengeur verspreidt. Thompson laat zien hoe een ontwerp een “research tool” kan worden.

Geert Lebens
Steun OPA door member te worden en krijg naast gratis toegang tot onze avonden nog vele extra’s!